Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Talk of the Town | Amsterdam Tot december is het Monument op de Dam onttrokken aan het zicht. Een expositie op de afrastering over de geschiedenis van de Dam moet de pijn wat verzachten.

Het Nationaal Monument op de Dam is afgeschermd met vijf meter hoge bouwwanden. Ook de tweeëntwintig meter hoge pyloon staat in de steigers. Van de beide leeuwenfiguren aan de voorzijde steekt alleen de kop boven een bekisting uit.

Op 16 mei is de gemeente Amsterdam begonnen met groot onderhoud en restauratie. Dit duurt tot tenminste december. Kosten: 1,2 miljoen euro. Het monument, onthuld in 1956, is opgetrokken uit tavertin, een poreuze kalksteen uit Toscane (Italië). Van begin af aan is dit een omstreden keuze geweest. Tavertin is prima in warme landen, maar het is niet bestand tegen vocht en koude. Bij vorst vriest het kapot.

Volgens de gemeente moet het monument elke kwart eeuw gerestaureerd worden, want het verweringsproces van tavertin zet zich voort

Nu wordt het natuursteen op sommige plekken vervangen en ook de betonnen kern wordt gefixeerd. Volgens de gemeente moet het monument elke kwart eeuw gerestaureerd worden, want het verweringsproces van tavertin zet zich voort. De beelden – menselijke figuren op plateaus aan de zuil – waren overigens nog wel in goede staat. Van de zuil kunnen sommige blokken natuursteen goed vervangen worden, want het materiaal is nog steeds beschikbaar.

De laatste keer dat het monument onder handen werd genomen was in 1996; toen was de verwachting dat in 2022 een nieuwe onderhoudsbeurt zou volgen. Maar drie jaar eerder, in 2019, bleek dat het monument vol scheuren zat en haalde de gemeente het topje, de zogenoemde deksteen, weg. Het onderhoud dient ook de veiligheid en richt zich zo, behalve op de scheuren, ook op het wegnemen van corrosie.

De renovatie in 1996 was zo ingrijpend dat het gehele oorlogsmonument naar het Duitse Bamberg moest worden afgevoerd. Alleen daar bevond zich een firma, H.W. Ibach, die de aangetaste kalksteen een behandeling kon geven met acrylhars die bij uitharding een soort veredeld plexyglas wordt. De keuze voor een Duitse firma lag gevoelig. NRC berichtte destijds dat de gemeente, Stichting ’40-’45 en het Nationaal Comité 4 en 5 Mei goed duidelijk moesten maken dat de restauratie „alleen in Duitsland kon gebeuren” (NRC, 19 september 1997). De beelden en reliëfs werden toen in een harsbad gedompeld, echter de gedenkzuil niet – dit op advies van een technische commissie. Dat besluit betwistte echter de Duitse restaurateur H.W. Ibach; hij voorspelde dat er binnen dertig jaar een nieuwe restauratie nodig zou zijn. De gemeente koos toen en nu voor ‘monumentaal behoud’; het bouwen van een granieten replica, zoals sommige experts voorstelden, is niet aan de orde.

Om de pijn wat te verzachten en de omliggende horeca terwille te zijn is de bouwschutting aan de voorzijde hemelsblauw beschilderd met opvliegende duiven. In 25 talen staat er ‘Vrijheid’ op , verrijkt met gedichten en spreuken, onder meer van Leo Vroman en Spinoza.

Aan de drie andere zijden heeft Annemarie de Wildt, conservator van het Amsterdam Museum, met grote panelen een chronologische expositie ingericht van alles wat zich op en rondom de Dam afspeelde. Deze dertig visuals, zoals het heet, zijn geplakt op vinyl en tonen schilderijen, tekeningen en voorwerpen afkomstig uit het Amsterdam Museum en het Stadsarchief.

„Ik zou dit een ‘pleinmuseum’ willen noemen”, zegt De Wildt terwijl we langs de geschiedenis van Amsterdam lopen, vanaf het befaamde vogelvluchtschilderij van Cornelis Anthonisz van de Dam in de Amstel (1538) tot aan twee recente foto’s: van de stille Dam op 4 mei 2019 tijdens de eerste lockdown tot de recente demonstraties Black Lives Matter (2020) en tegen de Russische inval in Oekraïne (2022).

De Wildt, die ook verantwoordelijk is voor de beschrijvende teksten, noemt Amsterdam een stad met „een ongebreidelde zucht naar expansie”. Op de Dam gebeurde het allemaal: handel maar ook strijd, demonstraties en herdenking, feest – en doodstraffen, die tot ver in de achttiende eeuw werden voltrokken op een schavot voor het Paleis op Dam.

Reageren op dit artikel kan alleen met een abonnement. Heeft u al een abonnement, log dan hieronder in.

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.